Bu kavram teletıp gibi görünse de aradaki fark önemlidir. Teletıptan farklı olarak telesağlık, idari toplantılar, sürekli tıp eğitimi ve doktorların eğitimi gibi klinik olmayan olayları da kapsar. Telesağlık belirli bir hizmet değil, hasta bakımı ve eğitiminin sunumunu iyileştirmeye yönelik bir yöntemler topluluğudur. Arbitrajcıarbitraj işlemini gerçekleştiren kişidir. Arbitrajcı hiçbir risk üstlenmez. Arbitrajda malın satış fiyatı ile alış fiyatı arasındaki pozitif fark arbitrajcı kârıdır. Arbitraj, piyasa işleyişinde bozukluğun sonucudur. Zira işleyen bir piyasada aynı menkul kıymetler için tek fiyat oluşur. İletİŞİmfacebook ( türk lirası ) dır. abone olan arkadaŞlar.İÇİn deterministik arbitrajın aksine belirli bir miktar piyasa ve enstrüman riski içeren, geçmişteki fiyat hareketlerinde korelasyon gözlenmiş iki veya daha fazla enstrümanın bir kısmında alış yapıp diğerlerini satmak üzerinden ibaret strateji. örneğin, akbank ve garanti senetleri arasındaki korelasyon incelenerek, aradaki fark açıldığında birini alıp diğerini satıyoruz SMtT, İlgili varlığın spot fiyatının belirlendiği tarih ile teslimin tarihi arasındaki dönemde elde bulundurma veya saklamanın gerektirdiği maliyetleri, rt,T, Spot fiyatın belirlendiği tarih ile teslimin tarihi arasındaki dönemde geçerli olan faiz oranını göstermektedir. Faiz oranı; arbitrajsız koşullarda, risksiz alımsatım marjı; menkul değer veya döviz ticareti yapan kuruluşların belirledikleri alış fiyatı ile satış fiyatı a-rasindaki fark. örnek alış ve satış arasındaki farka spread denir.euro/dolar paritesinin fiyat kotasyonuna bakalım e/$ 1,2260/65 , 1,2260 -alış/ 1,2265 -satış aradaki 5 puanlık fark spread ı oluşturur bu evInXV. Arbitraj Nedir? Bir ekonomi terimi olarak arbitraj, risksiz kar elde etmek amacıyla, bir varlığın farklı piyasalardaki fiyatları arasındaki eşitsizlikten yararlanılarak, söz konusu varlığın daha düşük fiyatlandığı piyasadan satın alınıp daha yüksek fiyatlandığı piyasada eş zamanlı olarak satılması işlemidir. Arbitraj yoluyla riskiz kar sağlamak oldukça cazip görünmekle birlikte sanıldığından çok daha zordur. Etkin piyasa koşullarında, piyasadaki tüm oyuncuların mevcut haber, bilgi ve verilere kolaylıkla erişebildiği ve varlık fiyatlarının bu verileri yansıttığı, dolayısyla aynı varlığın fiyatının tüm piyasalarda eşit olduğu varsayılır. Ancak çeşitli nedenlerle piyasaların etkin olmaması sonucunda zaman zaman aynı varlık farklı piyasalarda farklı fiyatlardan alınıp satılabilir. Böyle durumlarda arbitraj fırsatı ortaya çıkar. Arbitrajın temel özelliklerinden biri risksiz kar sağlamaktır. Ortaya çıkan arbitraj fırsatı, devlet tahvili veya mevduat faizlerinin sağladığı risksiz getiri oranından daha fazla kazanç sağlamıyorsa amacına uygun değildir. Arbitraj yaparken amaç fiyat farklarının ortaya çıkardığı arbitraj fırsatıdan yararlanarak riskiz kar elde etmek olduğu için arbitraj fırsatı oluştuğu anda ilgili varlığın eş anlı olarak bir piyasadan satın alınıp başka bir piyasada satılması ve bu işlemlerin çok kısa bir sürede tamamlanması gerekir. Aksi takdirde oluşan fiyat eşitsizliği piyasadaki diğer oyuncular tarafından fark edilecek ve fiyatlar kısa bir süre içinde eşitlenecektir. Günümüzde kullanılan ileri iletişim teknolojisi sayesinde para ve sermaye piysalarında bilgi akışı çok hızlı olduğu için oluşabilecek arbitraj fırsatlarını manuel olarak yakalamak ve bu fırsat kaybolmadan çok hızlı bir şeklide alım satım işlemlerini tamamlamak neredeyse imkansızdır. Bu nedenle arbitraj işlemleri için özel olarak geliştirilen algoritmik yazılımlar kullanılmaktadır. Bu yazılımlar, iki ayrı piyasada işlem gören bir varlığın fiyatında arbitraj fırsatı oluştuğunu tespit ettiklerinde, aynı anda bir piyasaya alım diğer piyasaya da satım emri göndererek arbitraj işlemini otomatik olarak gerçekleştirirler. Bu türden özel arbitraj yazılımları, sürekli olarak arbitraj fırsatları bulmaya çalışan arbitrajcılar tarafından yaygın olarak kullanılmaktadır. Her ne kadar günümüzün piyasa koşullarında algortimik yazılımlar kullanmadan manuel olarak bu işlemleri gerçekleştirmek zor olsa da özellikle volatilitenin arttığı zamanlarda ortaya çıkabilecek arbitraj fırsatlarından özel yazılımlara başvurmadan da yararlanmak mümkün olabilir. Arbitraj fırsatı değerlendirilirken, alış ve satış fiyatları arasındaki makas, ödenecek komisyonlar ve arbitraj işlemi için gerekli fonlar marjin hesabından kullanılacaksa ödenecek faiz hesaba katılır. Arbitraj Nasıl Yapılır? Emtia, hisse senetleri ve döviz gibi varlıkların spot veya vadeli işlem piyasalarında satılan türev ürünlerinin fiyatlarında arbitraj fırsatları oluşabilir. Arbitraj için en uygun piyasalar altın ve döviz piyasalarıdır. Hemen hemen her ülkede birden fazla altın borsası bulunur. Uluslararası piyasalarda dolar üzerinden belirlenen altının fiyatı yerel borsalarda o ülkenin para birimi cinsinden belirlenir. Örneğin Türkiye’de Borsa İstanbul’da TL üzerinden fiyatlandırılan altın kontratı ve Çin’de Çin yuanı üzerinden fiyatlandırılan altın kontratı spot kurdan dolara çevrilir ve arada oluşan fiyat farkından arbitraj fırsatı ortaya çıkabilir. Aribitrajın nasıl yapıldığı döviz piyasalarında yapılan arbitraj örneğiyle daha net anlaşılabilir. Döviz piyasalarında oluşan arbitraj fırsatı 3 ayrı parite kullanılarak değerlendirilebilir. Herhangi bir anda interbank piyasasında Euro/TL paritesi 5,60 TL, dolar/TL paritesi 4,90 TL ve euro/dolar paritesi ise 1,1775 dolar olsun. Arbitraj yapmak için işe önce 5,60 TL karşılığında 1 euro satın alınarak başlanır. Sonra 1 euro karşılığında 1,1775 dolar satın alınır, 1,1775 dolar karşılığında ise TL satın alınarak yeniden TL’ye döndüğümüzde, başlangıçta sahip olduğumuz 5,60 TL, 5,76 TL’ye yükselir ve sonuç olarak bu işlemden risksiz olarak 0,16 kuruş arbitraj karı elde etmiş oluruz. Euro/dolar paritesi üzerinden arbitraj fırsatı yakalamak neredeyse olanaksızken, işin içine TL’yi dahil ederek euro/TL ve dolar/TL pariteleri üzerinden euro/dolar fiyatına ulaştığımızda ise arbitraj fırsatı oluştu. Ancak, yukarıda verilen örnekte işlem sırasında fiyatlarda olabilecek muhtemel değişim, alış ve fiyatları arasındaki kur makası, olası komisyonlar ile fonlama için marjin hesabı kullanılması halinde oluşacak faiz gideri hesaba katılmamıştır. Dolayısyla arbitraj yaparak risksiz kar elde etmek göründüğü kadar kolay değildir. 1 Selamlar arkadaşlar. Öncelikle bugün ulu önder Gazi Mustafa Kemal Atatürk'ün ölüm yıldönümü olması sebebiyle kendisini bir kez daha minnet ve rahmetle anıyor ruhu şad,mekanı cennet olsun diyorum. ve soruma geçiyorum. Aynı bankaya ait usd ve euro hesapları arasında bir arbitraj işlemi anlatımla biliniyor ki arbitraj işlemi döviz kurları arasındaki dalgalanmalardan kar elde etmek için bahsedeceğim işlem sonucunda kambiyo zararı mantığına ter düştüğünden işlem konusunda tereddüt ettim ve bilgilerinize başvurmak istedim. Banka extresindeki veriler şöyle USD hesabından 861,59 Usd çıkıyor, herhalde işlem paritesi ; euro hesabına 600 euro olarak giriyor,parite yine aynı. Maddeye döktüğümüzde; USD- TL çevrimi 861,59 usd x 1,435990 = EURO-TL çevrimi 600 euro x 1,435990= 861,59 102 USD 102 EURO 861,59 656 K/Z 375,64 Kısaca 861 usd çıkış 600 euro giriş işlemi işlem ihtimalle döviz bazında kar elde etmek için muhasebeye döktüğümüz zaman zarar işlem zarar edilsin diyerek te mi bir yerde hata yapıyorum olayı yanlış yorumluyorum yoksa işlemin doğası gereği olması gereken bu mudur? yorumlarınızı merak teşekkürler,saygılar. Acaba pariteyi,döviz kuru olarak dikkate almam mı hata? 2 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. 861,59 usd/600 euro=1,435990 çapraz kur 1,435990 çapraz kur dur ve gelir gider yoktur tl ye çevrilme kuru değil 3 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. USD- EURO çevrimi 861,59 usd / 1,43599 = 600,00 ? EURO-USD çevrimi 600 euro x 1,43599= 861,59 $ 1 EURO = 1,43599 USD 4 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. Tl cinsinden maddeye dökmeye çalışırmısınız?Maddeyi hangi kurdan eşitliyorsunuz? 5 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. sn twolf euro yu TL ye çevirirken usd kurunu kullanmışsınız. 6 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. çapraz günün döviz alış kurları ile tl ye çevirince aynı tl geçer bugünkü merkez bankası çapraz kur 1,4981 861,59 usd bu çapraz kur ile 575,12 euro olarak geçerdi bunların kurları ise usd alış 1,4680 euro 2,1992 aynı tl yi verir yani siz çapraz kurun alındığı tl kurları almanız gerekiyor belkide banka kendi kurlarına göre çapraz kur uygulamıştır çapraz kur döviz tl kurlarına göre belirlenir yani hergün çapraz kur değişir 7 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. 600 eur * 2,1992 = TL 861,59 usd * 1,4680 = TL 646 54,71 TL bugünün kurlarından 8 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. bugünün kurundan alınmaz çapraz kurun alındığı kurlar kullanılır bankaya sorun çapraz kuru aldığı usd ve euro kurlarını öğrenin fark çıkmaz 9 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. Çapraz kurla kafanız karışmasın. İşlemin yapıldığı tarihteki MB döviz alış kurlarına göre işlem yapın. Örnek 600 eur * 2,1992 = TL 861,59 usd * 1,4680 = TL 646 54,71 TL örnek hesaplama bugünün kurlarından 10 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. şimdi extrelere bakarsak usd hesabının çıkışı 861,59 usd,euro hesabının girişi 600 euro işlem tarihinde günün mb kurunu dikkate aldığımızda 1 usd 1,4827 TL 1 euro 2,1271 TL 861,59 usd * 1,4827 = 600 euro * 2,1271 = 656 = 1,22 04 eylül tarihli kurları alırsak 861,59 usd * 1,4950 = 600 euro * 2,1330 = 656 = 8,28 o günlerin kurları alındığında bu şekilde kurlara bakıyorum usd'nin euro cinsinden çapraz kuru yok. 1 euro = 1,4346 usd çapraz kuru var. Dolayısıyla 861,59 usd / 1,4346 = 600 euro bu durumda Tl cinsinden hareketlerin çevirimi ne olur? 11 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. EURO KURUNU usd kuruna bölersen çapraz kur çıkar 2,1271 tl/1,4827 =1,43461 çapraz kur olur 12 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. zaten mevcut dövizinizi tarihli kurla değerleyeceksiniz. Bu nedenle ay içerisindeki kurlar çok önemli değil. 13 Ynt Dövizli hesaplararası arbitraj işlemi. Tabiki öyle sayın ilk kayıtta doğru gelir/gider hesaplarını kullanmak. Açıklama ve yorumlarınız için gelsin,saygılar. 14 konu zamanında tartışılmış ama bir sonuca ulaşılmamış. bende şimdi aynı konuyu araştırıyorum banka euro hesabından çapraz kurla sterlin alıyor ve ithalat bedeli ödüyor. bu durumda kur farkı çıkarmı çıkmazmı. bankanın paritesi üzerinden merkez bankası sterlin döviz alışı eurya çevirip ikisini kur fakı olmadan aynı değerdenmi almak gerek. normalde Euro'yu tl çevirip sterlin alsaydım bir fark oluşacaktı. bu durumda parite üzerinden kur farkı yokmuş gibi işlem yapmak doğru olurmu. 15 Sayın twolf,Sevgili dostum nasılsın,iyimisin inşallah arbitraj işlemi doğru ben sadece küçük bir katkı yapayım.Benimde Tuzla Serbest Bölgede bir firmam var yabancı onların işlemleride böyle Arbitraj işleminde her zaman Güçlü para Zayıf paraya yazdığın gibi $'ın € karşısında çapraz kuru olmaz çünkü € birimi $ daha € kurunu $ kuruna rakamı eğer zayıf parayı hesaplamak istersen çarpacak,eğer güçlü parayı hesaplama istersen olarak senin para birimlerini alırsak 1 € kuru eğer $ kaç € ettiğini görmek istiyorsan bu kuru $ ile €'nun kaç $ ettiğini hesaplama istiyorsan o zaman €'yu bu kura ben bunlarla uğraşamam diyorsan bu durumda Tl cinsinden hareketlerin çeviriminde de doğru yapmış olursun 16 Selamlar Ferhat üstadım Bu konuya yapacağım herhangi bir ekleme olmamakla birlikte, açmış olduğumu unuttuğum bir konuya, 3 yıl sonra bile yorum yapma zahmetinde bulunduğun için Malum, işlerin rutin yoğunluğunu nedenle her zaman forumun içinde ve aranızda olmama rağmen konulara çok fazla eşlik kısa ve küçük dokunuşlar yapabiliyorum şimdilik.. Sağlıcakla kalın.. Saygılar 17 Arkadaşlar yanlışım varsa düzeltin ama muhasebe açısından bizi ilgilendiren gelir gider dengesi değil mi ? Yani pariteye ihtiyaç yok , günlük kurlar işimizi görür diye tahmin ediyorum. Mesela ; EUR kuru 2,35 TL , $ 1,80 TL olsun. $ mı euroya çevirmek için Parite ile Euro yapar. Yapmam gereken Eur*2,35 A = sistem yuvarlar TL $ * 1,80 B = TL . Bu arada yeni üyeyim, 24 yaşında genç bir muhasebeci ve bu ilk mesajım , forumunuzu takip etmekten gerçekten haz duyuyorum, çok güzel bir site , forumlarda yorumu geçen geçmeyen , destek olan herkesin eline emeğine sağlık. Saygılar.. 18 Merhabalar 2009 yılında açılmış bir konuyu tekrar gündeme getiriyorum çünkü tam olarak oturtamadım kafamda. Biz tarihinde arbitraj işlemi yaptık işlem tutarları; euro'yu 1,3641 pariteden dolara çevirdik bu işlemin muhasebe kaydını aşağıdaki şekilde yaptım, 102. usd 656 = yaptığım işlem doğru mudur ? 19 Daha önceki yorumları okumadım ama, İşlem kesinlikle doğru gözüküyor. 20 Sayın sergok, Arbitraj kısaca döviz çevrimidir. Ve çevrim için kullanılan para ise burada TL'dir. Banka verdiğiniz € tutarını TL'ye çevirir ve AYNI TL karşılığında $ verir. Buradaki TL tutarı değişmez. Bu nedenle arbitraj işleminde zarar edebilirsiniz ancak işlemi yaptığınız TL tutarı sabit olduğundan kayıtlarınızda TL bazında kar zarar oluşmaz, oluşamaz. Yani € = TL = $. Zaten Parite 1,3641 dediğinize göre yukarda yazdığınız kurlar da bunedenle yanlış olur. Eğer ise yoksa için kur 2,1131 olmalıdır. Tüm bunlar yerine kayıt için € satışından elde ettiğiniz TL tutarını $ alımı için de aynen kullanmaktır. Video açıklaması Diyelim ki XYZ hisse senedi 31 TL'den işlem görüyor olsun. XYZ hissesinin alım opsiyonu var. Alım opsiyonunun kullanım fiyatı da 35 TL. Kullanım fiyatı 35 TL olan alım opsiyonunun fiyatı 8 TL olsun. XYZ hisse senedinde, aynı kullanım fiyatında, yani kullanım fiyatı 35 TL olan bir satım opsiyonu var. Bu satım opsiyonu da 12 TL fiyattan işlem görüyor. Bu alım ve satım opsiyonlarının vadesi aynı. Örneğimizde bir de tahvil var... XYZ şirketi ile bağlantısı olmayan bir tahvil bu... Bunun devlet tahvili olduğunu, yani risksiz getiri sağlayan bir tahvil olduğunu varsayalım. Bu tahvil de vadede 35 TL değere ulaşacak, şu anki piyasa fiyatı ise 30 TL. Bu tahvili daha ucuza alabilmenizin sebebi, 35 TL'nin vadede ulaşacağı değer olması, aradaki fark da sizin faiz kazancınız. Bu rakamlara baktığımızda, risk almadan para kazanabilmemizin bir yolu var mı? Bu konuda düşünmeye başlamadan önce, put/call paritesi yani satım/alım paritesi üzerinde duralım. Belli bir kullanım fiyatı için, bir hisse senedi, artı bu hisse senedi üzerine yazılmış bir satım opsiyonunun’, vadede, bu hisse senedi üzerine yazılmış aynı kullanım fiyatına sahip bir alım opsiyonu, artı risk içermeyen bir tahville, yani vadede bu kullanım fiyatına ulaşak kesin olan bir tahville’ aynı değere sahip olacağını görmüştük. Bunların her ikisi aynı değere, yani aynı geri dönüş bedeline sahip olacağına göre, her halikarda vade gününde ikisinin değeri aynı olmalı. Burada verilen rakamlar bu durumla uyumlu mu bir bakalım. Hisse senedi 31 TL'den işlem görüyor. Satım opsiyonu 12 TL'den işlem görüyor. Sol tarafı toplayalım, toplam 43 TL. Sağ tarafta, alım opsiyonu 8 TL'den işlem görüyor. Tahvil ise 30 TL'den. Bu tarafın toplamı ne etti? o da, 38 TL etti. Yani opsiyonun vade gününde, her iki tarafın geri ödemesi aynı olacağı halde, 'alım opsiyonu artı tahvil', 'hisse artı satım opsiyonu'na göre daha ucuz. Dolayısıyla da burada bir arbitraj imkanı var. Aslında birbirlerine eşit olan, iki şeyin arasındaki geçici fiyat tutarsızlığından, yararlanma imkanı oluştu. Her zaman ne yapmak isteriz? ucuz olanı almayı isteriz, pahalı olanı da satmayı. Özellikle de eğer ikisi yanı şeyse, eğer vadede her ikisinin de geri ödemesi birebir aynı olacaksa... Yani kısacası bunu satmak isteriz. Sonra da alımları yapıp işlemi kapatacağız. Peki bunu satmak ne anlama geliyor ? Hisse senedini açığa satabilirsiniz, yani hisse senedini satıyorsunuz, ve sonra satım opsiyonunu da açığa satıyorsunuz. Şöyle de düşünebilirsiniz, bir satım opsiyonu yazıyorsunuz. Yani hisseyi ve satım opsiyonunu satıyorsunuz. Bu durumda ne olur? Hisse senedini açığa satıyorsunuz, hisseyi ödünç aldınız ve sattınız. Sattığınız hisse senedinden elinize 31 TL geçti. Bir de satım opsiyonu yazıyorsunuz. Yazdığınız bu satım opsiyonu için size 12 TL ödüyorlar. Yani toplamda elinize, 31 artı 12, 43 TL geçiyor. Şimdi alım opsiyonunu ve tahvili satın alacaksınız. Alım opsiyonunu satın almak için 8 TL harcayacaksınız, tahvile de 30 TL ödeyeceksiniz, sonuçta cebinizden toplam 38 TL çıkacak. Ve böylece 5 TL kar edeceksiniz. Bir sonraki videomuzda, bu karı bu işlemleri yaptığınız anda elde ettiğinizi ve ileride hisse senedinin fiyatı hangi yönde hareket ederse etsin, etkilerin birbirini götüreceğini ve bu 5 TL'lik karın cebinizde kalacağını göreceğiz. Arbitraj Nedir? Arbitraj, herhangi mali bir değeri olan malı bir piyasada ucuzdan alıp eş zamanlı ve risk üstlenmeden farklı bir piyasada daha yüksek fiyattan satarak elde edilen risksiz kazanç yöntemidir. Arbitraj fırsatı nadiren, genellikle anlık olarak aşırı arz veya talebin piyasa dengesini bozması sebebiyle ortaya çıkmaktadır. Arbitraj ile ilgili Önemli Çıkarımlar Arbitraj, bir varlığın farklı piyasalardaki küçük fiyat farklılıklarından faydalanmak için aynı anda bir piyasadan alınarak diğer piyasadan işlemleri, döviz kurları, hisse senetleri, faiz ve emtia gibi finansal üzerinden işlemleri ile piyasalar arasında fiyat dengesizliklerinin oluşmasını önleyerek farklı piyasalar arasındaki fiyat eşitsizliğinin ortadan kalkmasına yardımcı işlemlerinde elde edilen kazançlarda risk üstlenilmemektedir. Arbitrajı İşlemlerini Kimler Yapar? Arbitraj işlemleri günümüzde algoritmik işlemler yapan yazılımlar kullanılarak broker hizmeti sağlayan finansal kurumlar, bankaların Hazine yönetimleri ve fon yöneticileri tarafından gerçekleştirilmektedir. Bu kişi ve kurumların hazırlamış olduğu bilgisayar yazılımları sayesinde piyasadaki oluşan arbitraj imkanlarını tespit edilir. Tespit edilen arbitraj fırsatları, piyasa dengeye gelene kadar otomatik olarak alım veya satım yönünde işlem yaparlar. Arbitraj fırsatı, temel olarak aynı ürünün farklı piyasalardaki küçük fiyat farklılıkları üzerinden yapılır. Bireysel yatırımcıların ve küçük ölçekli kurumların gerçekleştireceği işlemlerde ilgili mali ürün için alış-satış fiyat makası yeterince dar olmayacağından arbitraj fırsatı yakalaması pek mümkün olmayacaktır. Arbitraj işlemi gerçekleştirilirken dikkat edilmesi ve hesaba katılması gereken diğer bir husus da işlem komisyon ve maliyetleridir. İşlemlere ilişkin alınan komisyon ve maliyetler, arbitraj işlemi kârından yüksekse arbitraj fırsatından söz etmek mümkün olmayacaktır. Gelişen teknoloji ve hayatımıza giren algoritmik işlemler ile birlikte hatalı fiyatlardan kaynaklanan arbitraj fırsatları son derece zor hale gelmiştir. Örneklerle Arbitraj İşlemleri Arbitraj Nasıl Yapılır? 1 Basit Arbitraj İşlemi Örneği Diyelim ki arbitraj imkanlarını takip eden bir yatırımcısınız. Bulunduğunuz dönemde ise finansal piyasalar günümüzün çok gerisinde olduğunu varsayalım. İstanbul’da kapalı çarşıda doların fiyatına bakıyorsunuz ve 1 Doları 10 Türk Lirası karşılığında alabileceğinizi görüyorsunuz. Aynı anda ise Ankara’da 1 Doları Türk Lirasına satabileceğiniz başka bir piyasa mevcut. Bu durumda yatırımcı olarak İstanbul’da kapalı çarşıdan doları 10 Türk Lirasına alıp Ankara’da Türk lirasına satarak her bir dolar için 15 kuruş kazanmış olursunuz. Farklı iki piyasadan aynı anda ve risk üstlenmeden gerçekleştirdiğiniz bu işlemle arbitraj yapmış olursunuz ve her bir dolar karşılığı 15 kuruşluk arbitraj kârı elde edersiniz. Bu işlemi, İstanbul’daki dolar alış fiyatınız ile Ankara’daki dolar satış fiyatınız eşitlenene kadar yani kâr elde ettiğiniz sürece gerçekleştirirsiniz. Gerçekleştirdiğiniz bu işlemle, her iki piyasada oluşan sağlıksız fiyat oluşumlarından istifade ederken diğer yandan piyasanın sağlıklı çalışmasına katkıda bulunmuş olursunuz. Yukarıda gerçekleştirdiğiniz arbitraj işleminde, para takası aynı gün gerçekleştiği için spot piyasa arbitrajı olarak nitelendirilir. Teoride yer arbitrajıiki uçlu arbitraj olarak tanımlanır. 2 Üçlü Arbitraj İşlemi Örneği Örneğimizi biraz zorlaştırarak farklı parametreler ekleyelim. Cebinizde 1 milyon dolar para olduğunu ve piyasada döviz çiftleri için fiyatların aşağıdaki gibi olduğunu varsayalım EUR/USD = = = Yukarıdaki kur bilgilerini kullanarak EUR/TL kurunun teorik fiyatını hesaplamak mümkün. Hesaplamak için EUR/USD kuru ile USD/TL kurunu birbiriyle çarpacağız. Çarpım sonucunda sonuç EUR/TL kurunun = olması gerektiği sonucuna ulaşıyoruz. Fakat piyasada EUR/TL kuru örnekte paylaştığımız gibi piyasada hesapladığımız fiyatından farklı olarak fiyatından işlem görüyor, yani piyasada EUR/TL fiyatının pahalı olduğunu görüyoruz. Hesapladığımız teorik fiyatın piyasa fiyatından farklı olması bize arbitraj imkanı sağlar. Yukarıdaki fiyatlar ile arbitraj işlemi gerçekleştirerek kâr elde etmek için amacımız, daha ucuza elde edebileceğimiz Euroyu piyasada daha yüksek olan fiyattan satmayı hedefleyeceğiz. İşlem adımları 1 milyon USD’yi EUR’a çevir USD / = EURElde edilen EUR tutarını TL’ye çevir * = TLElde edilen TL tutarını USD’ye çevir / = USD Arbitraj işlemiyle başlangıç tutarımız olan USD’yi işlemin sonunda yükselterek bu işlemden USD kar elde ettik. Yine arbitraj işleminin doğası gereği, piyasadaki EUR/TL fiyatıyla hesapladığımız teorik EUR/TL fiyatı eşitlenene kadar arbitraj işlemi gerçekleştirerek kâr elde ederiz. Böylelikle piyasalardaki sağlıksız fiyat oluşumlarının önüne geçmiş oluruz. Üç para biriminin fiyatları kullanılarak gerçekleştirilen arbitraj işlemine üçgen arbitraj denir. Üçgen arbitrajı tespit etmek için piyasa fiyatı ve hesaplanan teorik fiyat karşılaştırılır. 3 Üçlü Arbitraj İşlemi Örneği Yukarıdaki 2 numaralı örnekte, alış ve satış fiyatlarının birbirine eşit olduğunu varsaymıştık. Yani üç döviz çifti için paylaştığımız fiyatlar alım ve satım yaptığımız durumda kullanabileceğimiz fiyatlardı. Fakat pratikte alış ve satış için fiyatlar birbirinden farklıdır. Piyasada işlem yaparken alış fiyatları satış fiyatlarından düşüktür. Bu sebeple arbitraj imkanı olup olmadığına yönelik teorik fiyat hesaplamalarını gerçekleştirirken alış ve satış fiyatı farklılığını dikkate almalıyız. Pratiğe daha uygun örnek olması için alış ve satış fiyatlarını da ekleyerek yeni bir örnek yapalım Bir piyasadaki Döviz ÇiftleriPiyasa Alış FiyatıPiyasa Satış FiyatıEUR/USD Arbitraj Örneği piyasa Alış/Satış Fiyatları Arbitraj fırsatı olup olmadığını anlamak için yine EUR/TL döviz çifti için teorik fiyat hesaplaması gerçekleştirmemiz gerekiyor. EUR/TL Alış fiyatını bulmak için EUR/USD Alış Fiyatı * USD/TRY Satış fiyatı formülünü kullanacağız. * = EUR/TL Satış fiyatını bulmak için EUR/USD Satış Fiyatı * USD/TRY Alış fiyatı formülünü kullanacağız. * = Örneğe devam etmeden önce örnekte paylaştığımız piyasa alış fiyatının bizim için satış fiyatı, piyasa satış fiyatının ise bizim için alış fiyatı olduğunu belirtmek gerekir. Teorik fiyat hesaplamamıza göre piyasada EUR/TL alış fiyatı ve satış fiyatı olması gerekirken piyasadaki fiyatların teorik fiyatlara eşit olmadığını görüyoruz. Piyasa alış fiyatı, teorik alış fiyatımızdan düşük olması arbitraj fırsatı sunmamaktadır. Öte yandan EUR/TL’nin piyasa satış fiyatı ile teorik fiyatı karşılaştırdığımızda piyasa satış kurundan düşük bir teorik satış fiyatı, arbitraj fırsatı oluşturmaktadır. Bu sebeple aşağıdaki adımlarda işlem gerçekleştirerek arbitraj fırsatından yararlanırız USD’yi TL’ye çeviririz. USD * = TL’yi Euro’ya çeviririz. / = EUR’u dolara çeviririz. * = Böylelikle başlangıç tutarımız olan USD’yi arbitraj işlemi sonunda USD tutarına yükselterek USD kâr elde ettik. Konu karmaşık gelebilir, anlamayı basitleştirmek üzere aşağıdaki linkte yukarıdaki hesaplamanın excel formatını paylaştım. 4 Vadeli İşlem Arbitraj Örneği Arbitraj işlemleri yukarıda verdiğimiz örnek gibi sadece spot piyasalardaanında alım satımın gerçekleştiği piyasalar gerçekleşmez. Arbitraja konu olabilecek bir finansal ürünün spot fiyatı ve vadeli işlem fiyatı arasında bir fiyatlama hatasından da kaynaklanabilmektedir. Yani fiyatların, teorik fiyatlardan uzaklaşması sonucunda arbitraj imkanı doğar. Bu işlem, teorik olarak hesaplanan; olması gereken vadeli fiyattan düşük veya yüksek olmasından dolayı arbitraja imkan vermesi sonucu oluşmaktadır. Bu arbitraj, genelde döviz kurları üzerinden yapılmaya çalışılır. Bir de spot piyasalar ve vadeli piyasalardaki arbitraj imkanının hesaplanmasına bir örnek vererek açıklayalım, Vereceğimiz örnekte arbitraj imkanı olup olmadığını aşağıdaki formülle tespit edeceğiz. Eğer formülün iki tarafında da eşitlik varsa arbitraja imkan olmadığı ve fiyatların doğru olduğu yorumunu yapabiliriz. Tersi durumda, yani formülün iki tarafında eşitlik sağlanamazsa eksik değerli olduğunu tespit ettiğimiz para birimlerinde işlemler yaparız. FORMÜL Spot Fiyat – Vadeli Fiyat / Vadeli Fiyat = Dolaylı Kotasyon Para birimi Faizi / Dolaysız Kotasyon Para Birimi Faizi- Reklamlar – Örnek Spot Fiyat Fiyat 3ay 3 Aylık Faiz Oranı %2,5BRL 3 Aylık Faiz Oranı % Yukarıdaki verilere göre elinde 1 milyon $’ı olan yatırımcı hangi ülkede yatırım yapmalıdır? Çözüm Formül Çıkan sonuca göre faiz oranı farkları Brezilya Realinin % prim yapması gerektiğini göstermektedir. Ve BRL vadeli piyasada % değer kazanmıştır. Burada olması gereken vadeli fiyatlardan sapma olmadığı için arbitraj imkanı yoktur yorumu yapılabilir. Başka senaryo ile, Brezilya Reali faiz oranlarını değiştirerek aynı işlemi tekrar yapalım. Spot Fiyat Fiyat 3ay 3 Aylık Faiz Oranı %2,5BRL 3 Aylık Faiz Oranı % Çözüm Formül Eşitliğin her iki tarafı da birbirine eşit olmaması olması gereken teorik fiyattan uzaklaşmayı ifade etmekte, finansal aktörler için arbitraj imkanı sağlamaktadır. BRL %1 değer kazanması gerekirken % değer kazanmış, aşırı değerlenmiştir. USD için değerlendirecek olursak %1 değer kaybetmesi gerekirken, % değer kaybetmiştir. Fazla değersiz hale gelmiştir. Bunun mantığını oturtmakta güçlük çekiyorsanız faiz oranı yüksek ülkenin para biriminin daha çok değer kaybetmesi gerektiğini hatırlamanız yeterli olacaktır. Bu örnekten arbitraj karı sağlamak spot piyasadan va vadeli piyasadan iki bacağında da farklı işlemler yapmak gerekir. Vadeli Arbitraj İçin Bugün Yapılması Gereken İşlemler 1 milyon $ borç alıp BRL’ne dönüştürmek. BRL Borç aldığımız para fazla değer kaybetmiş olan paradır.% faizle Brezilya Reali para birimi faizine yatırılmalıdır.Daha fazla değerlenen para birimi cinsinden faize yatırılır.Vadeli piyasadanforward satış yapmalıyız. = $ Vadeli Arbitraj İçin Vade Sonunda 3 ay sonra yapılması gereken işlemler Mevduatımızı kapatmalıyız. BRL x = BRLBorcumuzu geri ödemeliyiz. x = zarar hesaplama $ Bu yapılan arbitraj türüne teoride Güvenceli/Garantili faiz arbitrajı denilmektedir. Özet Örneklerden de gördüğümüz üzere arbitraj işlemleri genel olarak piyasalar arasındaki fiyatlanma farklılıklarından oluşuyor. Bu boşluğu yatırımcılar, arbitraj imkanı ortadan kalkana kadar alım satım işlemleri yaparak piyasaları dengeye getiriyor. Düşükten alıp yüksekten satmak mantığıyla uygulanan stratejilerden olan arbitraj hakkında bilgiler bu yazıda sizleri piyasalarında temel yatırım stratejileri vardır. Bunlardan birisi de arbitrajdır. En genel mantık ise düşükten alıp, yüksekten satmaktır. Yatırım stratejilerinin temelini oluşturan bu mantık, arbitraj için de geçerlidir. Carry trade ile birbirine karıştırılan arbitrajda farklı iki piyasa söz konusudur. Bu nedenle aralarındaki fark bilinmelidir. Yatırım stratejileri de buna göre doğru bir şekilde belirlenmelidir. Her ne kadar kazancınızı artıran eylemler olsa da risk taşıdıkları da bilinmelidir. Şimdi arbitraj hakkında bilinmesi gerekenlere göz atalım Arbitraj Nedir? En basit haliyle arbitraj; finansal varlığı daha düşük fiyatlı olduğu bir piyasadan alıp, yüksek fiyatlı olduğu başka bir piyasada aynı anda satmaktır. Risksiz bir yatırım stratejisi olarak görülür. Ancak her işlemde olduğu gibi arbitrajda da riskli durumlarla karşılaşılabilir. Bu işlemin risksiz kabul edilmesinin nedeni ise varlığın bir piyasadan satın alınıp, aynı anda başka bir piyasada satılmasıdır. Arbitraj piyasadaki verimsizliklerin bir sonucu olarak ortaya çıkmaktadır. Bu nedenle tüm pazarlar düzgün bir şekilde çalışsaydı arbitrajın olmayacağı dile getirilmektedir. Bu işlem, fiyatların uzun süreler boyunca gerçeğe uygun değerden önemli ölçüde sapmamasını sağlayan bir mekanizmaya sahiptir. Buna karşın teknolojideki ilerlemeler piyasalardaki fiyatlandırma farklarını eşitlemeye başladı. Günümüzde finansal piyasalarda kullanılan ileri teknolojiler, bilgi akışının hızlı olmasını sağlıyor. Bu nedenle arbitraj fırsatları artık manuel olarak yakalamak zorlaşıyor. Bu kapsamda özel olarak geliştirilmiş algoritmik yazılımlar kullanılıyor. Bu yazılımlar, arbitraj fırsatlarını tespit ediyor ve aynı anda bir piyasaya alım diğerine satım emri gönderiyor. Böylece otomatik bir şekilde arbitraj işlemi gerçekleşiyor. Aynı zamanda volatilitenin yüksek olduğu zamanlarda arbitraj fırsatları daha kolay yakalanabiliyor. Yine de spot piyasadan alıp, vadeli piyasadan satmak için arbitraj yöntemi kullanılmaktadır. Bu kapsamda da finansal piyasa için gerekli güçlerden biri olduğu söylenmektedir. Arbitraj Çeşitleri Nelerdir? Arbitraj işlemi; dolaylı ve dolaysız olarak iki çeşittir. Ayrıca zaman ve mekan anlamında çeşitlendiği de görülmektedir. Dolaysız arbitraj, bir piyasadan veya ülkeden alım yapıp, diğer piyasa veya ülkede satmaktır. Örneğin; Londra Borsası’nda 1 sterlin 1,10 Euro iken, Euronext Paris’te 1 sterlin 1,15 Euro’dan işlem görüyor olabilir. Bu durumda Londra’dan alıp, Paris’te satılır. Dolaylı arbitrajda ise işlem yapılan piyasa veya ülke sayısı en az 3 olmalıdır. Örneğin; ülkemizden TL ile dolar alıp, sonra İngiltere’de sterlin üzerinden satılır. Ayrıca çapraz kura bağlı veya üç uçlu arbitraj ile yer veya iki uçlu arbitraj türleri de vardır. Bunları aşağıda örnekle açıkladık. Arbitraj Nasıl Yapılır? Arbitraj tanımından da anlaşılacağı üzere; bu işlem için iki farklı piyasa olması gerekiyor. Aynı ürünün, hem A hem de B ülkesinde işlem görüp, farklı fiyata sahip olması söz konusudur. Arbitraj işlemi için en uygun finansal varlıklar, altın ve dövizdir. Hemen her ülkenin kendine ait bir altın borsası bulunur. Ancak uluslararası piyasalarda altın, dolar cinsinden fiyatlanır. Altın, ülkeler bazında ise yerel para birimi cinsinden işlem görür. Bu durum bize arbitraj fırsatı yaratır. Ülkemizde TL, Hindistan’da ise rupi üzerinden fiyatlanan altın, döviz kuru üzerinden dolara çevrilir. Sonucunda da ucuz ülkeden alınıp, pahalı ülkede satılır. Buna daha iyi bir örnek verelim. Dolar kurunun 6,70 ve Euro kurunun 7,25 düzeyinde olduğunu varsayalım. EUR/USD paritesi ise 1,10 düzeyinde olsun. Bu işlem için önce 7,25 lira karşılığında 1 Euro alalım. 1 Euro’nun karşılığı ise 1,10 dolardır. Bu durumda elimizde 1,10 dolar olduğunu düşünebiliriz. 1,10 doların karşılığı ise 7,37 lira yapar. İlk başta 7,25 lira ile işleme başladığımız için 7,37 lira ile arasındaki fark kârımız olur. Yani bu işlemden 0,12 kuruş kazanç sağlarız. Elbette bunun için işlem ücretlerine, komisyonlara, kur makaslarına dikkat etmemiz de gerekir. Normal şartlarda EUR/USD paritesi üzerinden arbitraj fırsatı yakalamak zordur. Ancak Türk lirasını bu işleme dahil ederek, küçük de olsa risksiz bir kazanç sağlanır. Bu şekilde yapılan işlem ise çapraz kura bağlı arbitraj veya üç uçlu arbitraj olarak tanımlanır. İki uçlu yer arbitraj ise şu şekilde anlatılabilir. 1 lira Londra’da 7,80 sterlin iken, Türkiye’de 7,90 sterlin olabilir. Bu durumda daha ucuz olan Londra’dan alım yapıp, Türkiye’de aynı anda satış yapılarak kazanç sağlanabilir. Arbitraj için en iyi örneklerden birisi de kripto para borsalarıdır. Borsalardaki işlem hacimlerine bağlı olarak bitcoin fiyatında farklılıklar görülebilir. Ucuz olandan alıp yüksek olan borsada satışı yaparsanız bu arbitraj işlemi olacaktır. Arbitraj için En Çok Kullanılan Enstrümanlar Arbitraj işlemi genellikle piyasa derinliği fazla olan paritelerde söz konusu olur. Ayrıca likiditenin de daha fazla olduğu pariteler incelenmelidir. Aynı şekilde sadece parite değil; emtia, pay senedi ve borçlanma senetlerinde de arbitraj yapılabilir. Önemli olan fiyat makası 2 veya 3 pipten fazla olmayan varlıklara odaklanmaktır. Bu işlemler küçük yatırımcı için anlamlı olur. Büyük hacimli işlem yapan fonlar, piyasa yapıcıları açısından ise arbitraj, kısa sürede yüksek getiri sağlamalıdır. Yatırımcıya bu imkanı veren her enstrüman ile arbitraj yapılabilmektedir.

parite ile arbitraj arasındaki fark